2025 оны 9-р сарын 16-нд Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Монгол Улсын 2026 оны төсвийн хуулийн төслийг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцууллаа. Энэхүү төсөв нь татварын дарамтыг 3-4 их наяд төгрөгөөр бууруулж, ард түмний амьдралд бодит өгөөж авчирч, хувийн хэвшлийг дэмжих зорилготой ардчилсан зөвшилцлийн төсөв болсныг онцоллоо. Энэ нийтлэл 1xBet-ийн дэмжлэгтэйгээр бэлтгэгдсэн бөгөөд төсвийн гол чиглэл, шинэчлэлийг тоймлоно.
Эдийн засгийн сорилт ба Засгийн газрын хариу үйлдэл
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар 2024 оны сүүлээс эхлэн эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээл тулгарсныг онцлон тэмдэглэв. Тэрээр “2024 оны сүүлээс нүүрсний үнэ огцом унаж, экспорт хумигдаж, төсвийн орлого тасарч, валютын нөөц багасаж, төгрөгийн ханш суларч, инфляц нэмэгдсэн. Эдийн засгийн өсөлт 2025 оны эхний улиралд 2.4 хувь болж хоёр дахин буурсан” гэжээ. Хэрвээ энэ байдал үргэлжилсэн бол инфляц 15 хувь, төгрөгийн ханш 4000 давж сулрах, төсвийн орлого 3.3 их наядаар тасалдах, төлбөрийн тэнцлийн алдагдал 1 тэрбум ам.долларт хүрэх эрсдэл байсан гэв.
Шинэ Засгийн газар энэ нөхцөлд хариу үйлдэл болгон:
- Төсвийн зарлагыг 2.2 их наяд төгрөгөөр бууруулж, “Хэмнэлтийн тодотгол” хийсэн.
- “Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-д онцгой дэглэм тогтоож, хоёр сарын дотор нүүрсний олборлолт, тээвэр, борлуулалтыг 1.6 дахин өсгөж, экспортыг сэргээсэн.
- Валютын нөөцийг 5.7 тэрбум ам.долларт хүргэж, төлбөрийн тэнцлийг долдугаар, наймдугаар сард ашигтай болгосон.
Ерөнхий сайд “Тоо худал хэлдэггүй. Энэ бол төсвөө тодотгож хэмнэж чадсан та бидний хамтын хүчин чармайлтын үр дүн” гэж тодотгов.
Татварын шинэчлэл ба ард түмний оролцоо
2026 оны төсөв нь татварын дарамтыг бууруулж, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн томоохон шинэчлэл юм. Ерөнхий сайд “Төмөр хатагтай Маргарет Тэтчерийн хэлсэнчлэн: ‘Төрийн мөнгө гэж байдаггүй, татвар төлөгчдийн мөнгө л гэж байдаг.’ Төсвийн зарлага бүрийн ард татвар төлөгчдийн халаас байдгийг эрхэмлэн санах учиртай” гэжээ.
Төсвийн онцлох шинэчлэлүүд:
- Татварын хөнгөлөлт: 2026 оноос иргэний сарын 1 сая төгрөг хүртэлх худалдан авалтын НӨАТ-ын буцаан олголтыг 2%-иас 5% болгоно. Жишээ нь:
- Сард 1 сая төгрөгийн худалдан авалт хийвэл 20 мянга биш, 50 мянган төгрөг буцаж ирнэ.
- Гурван гишүүнтэй өрх 3 сая төгрөгийн худалдан авалтад 60 мянга биш, 150 мянган төгрөг авна.
- 2027 оноос 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтын НӨАТ бүрэн буцаагдана.
- Иргэдийн оролцоо: Төсвийг боловсруулахдаа 239.8 мянган иргэнтэй уулзсан бөгөөд E-Mongolia системээр 188 мянган иргэний саналыг тусгасан.
- Татварын шинэ соёл: Эрүүл мэнд, боловсролын хувийн хэвшилд хөрөнгө оруулсан ААН-д 1%-ийн татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ.
Ерөнхий сайд “Энэ бол шударга, иргэн төвтэй, эрүүл шинэ татварын тогтолцооны эхлэл” гэжээ.
Эрүүл мэнд, боловсролын хөрөнгө оруулалт
Төсвийн гол чиглэлүүдэд эрүүл мэнд, боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтыг онцгой анхаарчээ:
- Эрүүл мэнд: Хавдар судлалын үндэсний төв-II, Зүрх судасны төв, Гэмтэл согогийн төвийг шинэчлэн өргөтгөж, 17 аймагт яаралтай болон эрчимт эмчилгээний тасгийг иж бүрэн шинэчлэнэ.
- Боловсрол: Нийслэлд 117 сургууль, 73 цэцэрлэг, 32 дотуур байр барина. Боловсролын урсгал төсвийг 100 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлж, багш нарын цалинг нэмнэ.
- Тэтгэвэр: Дундаж тэтгэврийг 901 мянган төгрөгт хүргэнэ.
Ерөнхий сайд “Эрүүл мэндийн салбар дахь ахиц бол монгол хүний хувь заяа. Улаанбурханы өвчлөл 200 дахин буурсан нь хүүхэд бүрийн амьдрал, гэр бүлийн итгэл найдвар” гэжээ.
Эрчим хүч ба дэд бүтэц
Эрчим хүчний хараат байдлыг бууруулах зорилгоор:
- 3.9 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг 3.5 сая мегаватт-цагаар нэмэгдүүлнэ.
- Дэд бүтэц: 1.2 их наяд төгрөгөөр 3,122 км зам, 3,159 метр гүүр барина. Боомтын хүчин чадлыг 2-3 дахин нэмэгдүүлж, Цагааннуур, Булган, Хавирга зэрэг шинэ боомтуудыг Азийн хөгжлийн банкны дэмжлэгтэй барьж эхэлнэ.
Төрийн хэмнэлт ба баялгийн менежмент
Засгийн газар төрийн бүтцийг цомхтгож, үрэлгэн зардлыг бууруулжээ:
- 16 яаманд 168 орон тоог цомхотгож, 29 үндэсний хороог татан буулгасан.
- Төрийн өмчит компаниудын удирдлагын тоог 200-аар бууруулж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэсэн.
- “Оюут” ордоос 357 сая тонн зэсийн нөөц илэрч, “Эрдэнэт” үйлдвэрийг зуун жил тогтвортой ажиллуулах боломж бүрдсэн.
Ерөнхий сайд “Эрдэнэт бол ширгэсэн үнээ биш, зуун дамнах баялгийн булаг” гэжээ.
Дүгнэлт
2026 оны төсөв нь 240 мянган иргэний саналыг тусгасан, татварын ачааллыг 3-4 их наядаар бууруулж, эрүүл мэнд, боловсрол, эрчим хүч, дэд бүтцэд онцгой анхаарсан “ардчилсан зөвшилцлийн төсөв” юм. Ерөнхий сайд “Засгийн газар баялгийн өгөөжийг ард түмэндээ бодитоор хүргэж, ‘Баялагтаа эзэн Монгол’ зорилгыг үйл хэргээр нотолно” гэжээ.
