Монголчуудын олон мянган жилийн түүхт өв соёлын нэг бол үндэсний сур харваа юм. Энэ спорт нь зөвхөн тэмцээн уралдаан бус, сэтгэл оюуны хатуужил, түүхэн уламжлалыг хадгалсан, өөрийгөө ялан дийлэх бясалгалын нэгэн хэлбэр болоод байна.
Сур харваа — өв соёл ба спортын хослол
Үндэсний сур харваа нь Монголчуудын ахуй амьдрал, ан агнуурын соёлтой салшгүй холбоотой үүссэн бөгөөд өнөө цагт эрэгтэй, эмэгтэй, хөгшин, залуу гэлтгүй хэн бүхэнд нээлттэй спорт болон хөгжжээ. Найман настай балчраас 80 настай буурлууд хүртэл энэ спортод дурлан оролцож, өв соёлоо үргэлжлүүлж байгаа нь онцлог юм.
Харваачдын тоо хурдацтай өсөж байна
Сүүлийн жилүүдэд харваачдын тоо эрс нэмэгдэж байна. Албан ёсоор бүртгэлтэй 3500 орчим харваач Монгол Улсад бий бол бүртгэлгүйгээр орон нутагтаа харваж буй хүний тоо 10 мянга давсан гэх мэдээлэл байна. Харваачдын оролцоо нэмэгдсэнээр тэмцээний чанар, өрсөлдөөн ч эрс сайжирсан. Өнгөрсөн жилүүдэд 40 сумнаас 40 онон мэргэн тодорч байсан бол одоо энэ амжилтыг тогтмол гаргагчдын тоо нэмэгдэж байна.
Наадмын сур харваа — хамгийн шударга тэмцээн
Үндэсний их баяр наадмын хүрээнд зохион байгуулагддаг үндэсний сурын харваа нь бөх, морины уралдаантай адилтгахуйц чухал тэмцээн юм. Хэдийгээр тэмцээн олон цаг үргэлжилдэг ч сүүлийн шатанд үлдсэн 16 харваачийн оноолтын агшин олон нийтийн сонирхлыг хамгийн их татдаг. Ялагч тодрох мөч — тайвшрал, хүндлэл, түүхэн утга агуулсан үнэт зүйлсийг агуулсан байдаг.
Ур чадвар, мэдрэмж шаардсан спорт
Үндэсний сур харваа нь зөвхөн биеийн хүч бус оюуны төвлөрөл, сэтгэлзүйн тогтвортой байдлыг шаарддаг спорт. Нум сумыг уламжлалт аргаар — янгирын эвэр, хуш мод, шөрмөс, хулсаар хийдэг нь байгальтай хүний харилцааг харуулж байдаг. Байгалийн нөхцөлд өөрчлөгддөг эдгээр хэрэгсэл нь харваачдаас өндөр мэдрэмж, туршлага шаарддаг.
Жуулчдын анхаарлын төвд
Монголд ирж буй жуулчдын хувьд үндэсний спортын соёлоор өөрийгөө сорих боломжтой зүйл бол яах аргагүй сур харваа юм. Зочид зөвхөн үзэхээс гадна өөрсдөө харваж, нум сумын мэдрэмжийг авдаг нь тэдний сонирхлыг ихээр татдаг. Иймээс сур харвааг аялал жуулчлалтай уялдуулан хөгжүүлэх бүрэн боломжтой.
Дүгнэлт
Үндэсний сур харваа бол монголчуудын түүхэн уламжлал, оюун санааны гүн гүнзгий бясалгал, тэвчээр хатуужлын илэрхийлэл юм. Энэ спортын мөн чанар нь зөвхөн ялалт бус өөрийгөө давах, төвлөрөх, тайвшрах чадварыг хөгжүүлэхэд оршдог. Тиймдээ ч залуу үеийнхэн, ахмад харваачид, гадаадын жуулчид гээд олон хүн энэ өв соёлоор бахархаж, түүгээр амьсгалсаар байна.
