18.1 C
Ulaanbaatar
Бямба, 7 сар 12, 2025

Бөх — Эртний олимпын спорт ба монгол соёлын цогц илэрхийлэл

- Advertisement -spot_imgspot_img
- Advertisement -spot_imgspot_img

Монгол үндэсний бөхийн барилдаан бол дэлхийн олон улс үндэстний бөхийн төрөлд суурь, үндэс болсон онцлогтой спорт юм. Энэ нь зөвхөн биеийн хүчний өрсөлдөөн бус, оюун ухаан, авхаалж самбаа, тэнцвэр, мэдрэмж зэргийг шаардсан иж бүрэн тулааны урлаг билээ. Монгол бөхийн уран мэх, барьцтай, барьцгүй халз барилдаан нь “найман зүгийн тэнцвэртэй барилдаан” гэж Х.Баянмөнх аваргын тодорхойлсноор онцлогтой.

Монголчуудын хувьд бөх нь зөвхөн спорт биш, харин уламжлал, түүх, соёлын нэг хэсэг юм. Морь, сур, бөх гурвынхаа ачаар Монголчууд дэлхийн талыг эзэлж, төр улсаа төвхнүүлэн өнөөгийн “Эрийн гурван наадам”-ын уламжлалыг бий болгосон гэдэг.

Монгол бөхийн ялгарах онцлог

Бусад төрлийн барилдаанд ойчих, хажуулдах, унах зэрэг үйлдлүүд онооны хэмжээнд үнэлэгддэг бол монгол бөхөд өвдөг, тохой, толгойн орой газар хүрэхэд барилдаан шууд шийдэгддэг. Энэ нь тулааныг тэнцвэр, хариу үйлдэл, мэдрэмж дээр үндэслэсэн хүнд сорил болгодог. Монгол бөх нь олон хувилбартай мэх, барилдааны аргаар баялаг бөгөөд зөвхөн хүчээр бус ухаан, ур чадвараар өрсөлдөх тулаан юм.

Бөх дэлхийн спортын тавцанд

Бөх нь дэлхийн улс бүрт үндэсний онцлог, дүрэм журамтай өөр өөр төрхөөр хөгжсөн ч нийтлэг агуулга нь адил: хоёр хүний хооронд оюун ухаан, бие бялдар, хурд хүч, мэх ур ухааны өрсөлдөөн. Анх бөхийг МЭӨ 708 онд эртний олимпын наадамд албан ёсоор оруулсан бөгөөд энэ цагаас эхлэн олон улсын спортын салшгүй нэг төрөл болсон юм.

Орчин үеийн олимпын тоглолтод сонгомол бөх 1896 онд, чөлөөт бөх 1904 онд албан ёсоор нэмэгдсэн. Эмэгтэйчүүдийн бөхийн төрөл анх 2004 оны Афины олимпоор хөтөлбөрт орсон.

Барилдааны талбай ба дүрэм

Бөхийн тэмцээний талбай нь 12 метр урттай дэвсгэр бүхий, 6 см орчим зузаантай, 9 метр диаметртэй улаан тойрог бүхий барилдааны бүсээс бүрдэнэ. Тэмцээн хоёр үе үргэлжилдэг ба тус бүр 2 минут үргэлжилнэ. Хоёр үеийн дараа илүүрхсэн тамирчин ялна. Цэвэр ялалтыг өрсөлдөгчөө хоёр мөрөөр нь хөдөлгөөнгүйгээр газар дарж авч болно.

Дүгнэлт

Бөх бол зүгээр л хүчээр өрсөлддөг спорт биш. Энэ нь эртний уламжлал, ухаан, биеийн хүч, оюун санааны нийцлийг илтгэсэн, хүн төрөлхтний түүхэн соёлын нэгэн онцгой хэсэг билээ. Монгол бөх үүний тод жишээ бөгөөд дэлхийн спортын ертөнцөд өөрийн байр суурийг хадгалсаар байна.

- Advertisement -spot_imgspot_img
Сүүлийн мэдээ
- Advertisement -spot_img
Холбоотой мэдээ
- Advertisement -spot_img

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here