Мөсөн голын хайлалтын гол буруутан нь агаарын температур өссөнөөс шалтгаалдаг гэж олон жил үздэг байсан. Гэвч шинэ судалгаагаар мөсийг илүү түрэмгий дайсан — далайн ёроолд асар том “холигч” шиг ажилладаг халуун усны урсгалууд болохыг тогтоожээ.
Далайн “холигч” хэрхэн ажилладаг вэ
Туйлын бүсийн эргийг угааж буй эдгээр урсгал салхи, далайн ёроолын хэлбэр, дэлхийн далайн эргэлтийн өөрчлөлттэй уялдан бий болдог. Тэд харьцангуй бүлээн давхаргыг мөсөн тавиур хүртэл өргөж, халуун усыг шууд мөсний ёроолд хүргэдэг. Ингэснээр хайлах үйл явц агаараас авсан дулаанаас хавьгүй хурдтай өрнөдөг.
Ялангуяа Антарктид, Гренландад нөхцөл байдал ноцтой. Энд хуурай газартай холбогдоогүй “хөвж буй” мөсөн тавиуруудын доор бүлээн урсгал нэвтэрснээр тогтвортой байдал алдагдаж, аварга мөсөн уул далайд нурдаг. Энэ нь мөсөн голын хөдөлгөөнийг түргэсгэж, далайн түвшин нэмэгдэхэд хүргэнэ.
Шинэлэг судалгааны аргууд
Судлаачид фьордын усан доорх үйл явцыг шилэн кабелийн акустик дохион дээр суурилан ажиглажээ. Мөсөн уул хагарах, фьордын давхаргат усанд дотоод таталцлын долгион (IGW) үүсэх, урсгалын хүч нэмэгдэх зэрэг бүх үзэгдлийг энэхүү технологи илрүүлж чадсан байна.
Суперкомпьютерийн загварчлалаар далайн доорх урсгалууд мөсний алдагдлын 50 хүртэлх хувийг дангаараа хариуцдаг болохыг тогтоосон. Тэдгээрийн хүч, чиглэл нь Эль-Ниньо зэрэг дэлхийн цаг уурын хэлбэлзэлтэй шууд холбоотой аж.
Далайн түвшин ба дэлхийн эрсдэл
Энэхүү нээлт нь мөсөн голын хайлалт зөвхөн агаар мандлын дулаарлаас бус далайн гүний динамикаас ч хамаарахыг харуулж байна. Хэрэв урсгалууд улам эрчимжвэл мөс өмнөх таамаглалаас ч хурдан устан, далайн түвшин өсөх эрсдэл нэмэгдэнэ. Энэ нь зөвхөн эргийн хотууд төдийгүй бүх туйлын экосистемийг аюулд оруулж болзошгүй.
Дүгнэлт
Уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэхийн тулд зөвхөн агаарыг бус, далайн гүний үйл явцыг ч судлан тооцоолох шаардлагатай болж байна. Энэ нь мөсний алдагдлын хурдацтай үйл явцыг ойлгож, ирээдүйн далайн түвшний өсөлтийг илүү нарийвчлалтай таамаглах түлхүүр юм.
